Cel: Celem pracy była długofalowa ocena stanu chorych, w szczególności funkcji wzrokowych, po przebyciu epizodu idiopatycznego nadciśnienia śródczaszkowego, hospitalizowanych na Oddziale Neurologicznym Szpitala św. Wojciecha w Gdańsku. Materiał i metody: W archiwum od 2007 do 2015 roku znaleziono 13 przypadków idiopatycznego nadciśnienia śródczaszkowego. Retrospektywnie, z dostępnych historii choroby, uzyskano informacje dotyczące: wieku, płci, wzrostu, wagi, obciążeń internistycznych, objawów idiopatycznego nadciśnienia śródczaszkowego, odchyleń w badaniu neurologicznym, badaniu dna oczu, pola widzenia, rezonansu magnetycznego mózgowia, wzrokowych potencjałów wywołanych oraz zastosowanej terapii. Na badanie kontrolne zgłosiło się 11 chorych, a 6 je ukończyło. Pacjentów zbadano neurologicznie oraz wykonano badanie ostrości wzroku, pola widzenia, dna oczu oraz wzrokowych potencjałów wywołanych. Otrzymane dane porównano z informacjami z historii choroby. Okres obserwacji wynosił 4–47 miesięcy. Wyniki: W grupie 11 chorych było 9 kobiet oraz 2 mężczyzn. U 2 kobiet podczas kontroli zmieniono rozpoznanie, 3 pacjentów nie ukończyło badania. Sześciu chorych włączono do dalszych analiz. Najczęściej zgłaszanym objawem przy przyjęciu na Oddział były bóle głowy oraz tunelowe zaburzenia w polu widzenia. W badaniu rezonansu magnetycznego mózgowia 5 chorych miało zmiany typowe dla idiopatycznego nadciśnienia śródczaszkowego. U wszystkich pacjentów wykonano terapeutyczny upust płynu mózgowo-rdzeniowego i włączono acetazolamid. U 3 pacjentów utrzymywały się zaburzenia funkcji wzrokowych (ubytki w polu widzenia lub nieprawidłowy wynik badania wzrokowych potencjałów wywołanych). Istotnymi czynnikami ryzyka rozwoju idiopatycznego nadciśnienia śródczaszkowego w badanej grupie były płeć żeńska, wzrost wskaźnika masy ciała oraz wiek reprodukcyjny. W badanej grupie przetrwałe zaburzenia widzenia wystąpiły u chorych wymagających intensywniejszego leczenia odwadniającego. Wnioski: Wzrost masy ciała jest istotnym czynnikiem pogarszającym rokowanie. Ocena dna oczu oraz badanie pola widzenia wydają się lepszymi parametrami do monitorowania aktywności choroby niż ocena ostrości widzenia.

Celami pracy były: (1) ocena skuteczności programu fizjoterapeutycznego w kurczu pisarskim, (2) porównanie aktywności mózgu podczas pisania u pacjentów z kurczem pisarskim i osób zdrowych, (3) porównanie aktywności mózgu podczas pisania u pacjentów z kurczem pisarskim przed fizjoterapią i po jej przeprowadzeniu. Materiał i metody: Badaniem objęto grupę 9 pacjentów z kurczem pisarskim i 9 zdrowych ochotników. Funkcjonalne obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego wykonano podczas pisania w obu grupach. Pacjenci z kurczem pisarskim uczestniczyli w 3-tygodniowym programie terapeutycznym obejmującym zindywidualizowane ćwiczenia w połączeniu z unieruchomieniem zajętej kończyny. W grupie z kurczem pisarskim badanie funkcjonalnym rezonansem magnetycznym przeprowadzono ponownie po zakończeniu programu terapeutycznego. Wyniki: Tylko test rysowania spirali wykazał statystycznie istotną poprawę po zakończeniu programu terapeutycznego. Wszystkie inne testy kliniczne nie ujawniły znamiennych różnic. Zarówno u pacjentów z kurczem pisarskim, jak i u osób zdrowych stwierdzono podczas pisania aktywację pierwotnej kory ruchowej, przedruchowej i pierwotnej czuciowej. Aktywacja w polach BA4, BA7, BA18 i BA37 była silnej wyrażona w grupie z kurczem pisarskim. W tej grupie stwierdzono również istotnie większą aktywację móżdżku, która zmniejszyła się po terapii. Wniosek: U pacjentów z kurczem pisarskim funkcjonalne obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego wykazało zwiększoną – w porównaniu z osobami zdrowymi – aktywację szeregu ośrodków w mózgu. Aktywność ta ulegała modyfikacji w następstwie zindywidualizowanego programu fizjoterapeutycznego.

Cele: Celem pracy była ocena ryzyka rozwinięcia się choroby Parkinsona w różnych postaciach drżenia izolowanego. Materiał i metody: Przeprowadzono retrospektywną analizę procesu diagnostycznego u pacjentów z izolowanym drżeniem kończyn górnych, u których wykonano badanie SPECT-DaTSCAN. Badaniem objęto grupę 24 kolejnych pacjentów (15 kobiet, 9 mężczyzn) z izolowanym drżeniem jednej lub obu kończyn górnych. Pacjenci byli kierowani na SPECT-DaTSCAN przez neurologów z różnych ośrodków. Do badanej grupy nie włączono osób ze stwierdzonymi zmianami strukturalnymi, metabolicznymi oraz przypadków drżenia polekowego. Wszyscy pacjenci byli badani przez specjalistę zaburzeń ruchowych przed badaniem SPECT-DaTSCAN i ponownie 1–3 lata później. Badane osoby były klasyfikowane zgodnie z opublikowanym w 2018 roku Consensus Statement on the Classification of Tremors. Wyniki: Najniższe ryzyko rozwinięcia się choroby Parkinsona stwierdzono w grupie chorych z współistniejącym drżeniem spoczynkowym i action tremor (posturalnym i kinetycznym), zarówno jedno- jak i obustronnym. Było ono także niskie u pacjentów ze współistnieniem drżenia posturalnego i kinetycznego. W przypadkach połączenia drżenia spoczynkowego i posturalnego prawdopodobieństwo parkinsonizmu neurozwyrodnieniowego było wysokie. Wnioski: Wykonywanie badania SPECT-DaTSCAN u wybranych pacjentów z izolowanym drżeniem z wysokim prawdopodobieństwem choroby Parkinsona pozwala uniknąć w tych przypadkach niepotrzebnego stosowania leków zalecanych w algorytmach terapeutycznych drżenia samoistnego.

Zaburzenia pamięci epizodycznej i funkcji wykonawczych to częste i klinicznie znaczące konsekwencje pourazowego uszkodzenia mózgu. W pracy dokonano przeglądu współczesnej literatury dotyczącej zaburzeń pamięci i funkcji wykonawczych u dzieci i nastolatków z pourazowym uszkodzeniem mózgu – w celu ustalenia, czy osoby, u których doszło do urazu mózgu w młodszym wieku, są bardziej lub mniej podatne na utrwalone deficyty amnestyczne i wykonawcze. Poza znaczeniem wieku w momencie urazu omówiono wybrane problemy metodologiczne przedstawionych badań. Zaprezentowano również najpopularniejsze metody oceny pamięci epizodycznej i funkcji wykonawczych u dzieci i nastolatków, z uwzględnieniem zakresu i ograniczeń badania. Prace na temat długoterminowych skutków pourazowego uszkodzenia mózgu w zakresie funkcjonowania poznawczego u dzieci są nieliczne, a zakres przeprowadzanej w badaniach oceny pamięci epizodycznej i funkcji wykonawczych – niewystarczający do pełnego zrozumienia wzorca zaburzeń. Profil i trajektoria deficytów poznawczych w populacji dzieci i nastolatków są znacznie słabiej poznane niż w populacji dorosłych po urazie czaszkowo-mózgowym. Bardzo często adolescentów włącza się w badaniach do grup osób dorosłych, co nie przyczynia się do zrozumienia specyfiki deficytów w grupie dzieci i młodzieży. Wydaje się, iż wczesne uszkodzenie mózgu wiąże się z gorszym rokowaniem w perspektywie długoterminowej. Jednak tylko prospektywne, długoterminowe i kompleksowe badania pamięci i funkcji wykonawczych mogą pozwolić na pełniejsze zrozumienie trajektorii deficytów oraz znaczenia związku między czasem urazu a okresami krytycznymi w rozwoju poznawczym.

Podstawą diagnostyki choroby Parkinsona jest stwierdzenie osiowych objawów ruchowych, takich jak sztywność, bradykinezja, zaburzenia postawy i drżenia spoczynkowe. W ostatnich latach zwraca się także uwagę na objawy pozaruchowe (poznawcze, neuropsychiatryczne i wegetatywne), które często poprzedzają manifestację objawów ruchowych i w znaczącym stopniu obniżają jakość życia chorych. U pacjentów z chorobą Parkinsona często stwierdza się spowolnienie myślenia (bradyfrenię), zaburzenia funkcji wykonawczych i wzrokowo-przestrzennych oraz osłabienie procesów uwagi, więc przedmiotem zainteresowania badaczy staje się opracowanie skutecznych strategii terapeutycznych, które pozwolą spowolnić lub zatrzymać proces deterioracji poznawczej. W artykule zaprezentowano wyniki badań dotyczących efektywności ściśle poznawczych, niefarmakologicznych strategii terapeutycznych ukierunkowanych na poprawę sprawności kognitywnej osób z chorobą Parkinsona. Omówione badania sugerują, że treningi poznawcze i rehabilitacja poznawcza są bezpiecznymi i skutecznymi metodami poprawiania sprawności poznawczej pacjentów. Wszyscy autorzy donoszą o poprawie sprawności przynajmniej jednej funkcji pod wpływem treningu i rehabilitacji. Sprawność poznawcza poprawiła się w największym stopniu w następujących obszarach: uwaga, pamięć epizodyczna i funkcje wykonawcze, które w chorobie Parkinsona są szczególnie podatne na osłabienie. Niemniej wciąż brakuje badań z liczniejszymi grupami interwencyjnymi, badań porównujących efektywność treningów u osób na różnym etapie zaawansowania choroby oraz badań longitudinalnych, które pokazałyby, czy uzyskana poprawa jest trwała i czy przekłada się na funkcjonowanie pacjentów w życiu codziennym (transfer nabytych umiejętności).

Jednym z częściej zlecanych badań dodatkowych w neurologii jest ultrasonograficzna ocena tętnic domózgowych z funkcją Doppler. Głównym celem tego badania jest ocena morfologii i przepływów w zewnątrzczaszkowych odcinkach tętnic szyjnych wewnętrznych oraz w tętnicach kręgowych i szyjnych wspólnych. W artykule w zwięzły sposób przedstawiono przegląd piśmiennictwa dotyczącego znaczenia w codziennej praktyce klinicznej anomalii naczyniowej, jaką jest hipoplazja tętnicy kręgowej. Pojęcie to jest przedmiotem wielu kontrowersji, rozpoczynających się już od kwestii definicji i spójnych kryteriów rozpoznania hipoplazji tętnicy kręgowej. W literaturze graniczna średnica tętnicy kręgowej określana jest najczęściej jako 2 mm. Jednak niektóre badania wskazują, że w pewnych sytuacjach już średnica naczynia poniżej 3 mm może ograniczać perfuzję w zaopatrywanym obszarze mózgowia. W zależności od przyjętych kryteriów rozpoznania i badanej populacji częstość hipoplazji tętnicy kręgowej oceniana jest na 1,9–26,5%. Wyniki opublikowanych badań sugerują możliwy związek hipoplazji tętnicy kręgowej ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia incydentu niedokrwiennego z tylnego kręgu unaczynienia. Na podobną zależność wskazywano również w przypadku wrodzonej asymetrii tętnic kręgowych przekraczającej 1:1,7. Z całą pewnością znaczenie kliniczne hipoplazji tętnicy kręgowej jest dodatkowo uwarunkowane wieloma parametrami, takimi jak wiek i choroby współistniejące. Istotnym aspektem jest również wydolność krążenia obocznego, a zwłaszcza tętnic łączących tylnych, wchodzących w skład koła tętniczego Willisa. Ciekawym zagadnieniem jest ponadto potencjalny związek hipoplazji tętnicy kręgowej z migreną z aurą. Podsumowując, pomimo wielu aktualnych kontrowersji wydaje się, że hipoplazja tętnicy kręgowej nie powinna być automatycznie uznawana za anomalię budowy naczyń bez znaczenia klinicznego dla pacjenta.

Lekami z wyboru w umiarkowanych lub ciężkich napadach migreny są tryptany. Szacuje się, że nie są one skuteczne u jednej trzeciej chorych. Ponadto tryptany są przeciwwskazane u chorych ze schorzeniami układu sercowo-naczyniowego. Peptyd związany z genem kalcytoniny (calcitonin gene-related peptide, CGRP) jest neuropeptydem składającym się z 37 aminokwasów. Sugeruje się, że odgrywa istotną rolę w patofizjologii migreny. Opisano zwiększenie stężenia CGRP podczas napadów migreny oraz klasterowego bólu głowy. Ponadto wykazano, że dożylne podanie CGRP wywołuje migrenopodobne bóle głowy u podatnych osób. Podanie tryptanów normalizuje podwyższone stężenie CGRP. Na podstawie powyższych danych sformułowano hipotezę, zgodnie z którą blokowanie receptora CGRP może skutecznie przerwać napad migreny. Pierwszym badanym u chorych na migrenę antagonistą receptora CGRP był olcegepant. Chociaż potwierdzono jego skuteczność, to prace nad dalszym jego rozwojem wstrzymano z uwagi na trudności z opracowaniem formy doustnej. Pierwszym antagonistą CGRP dostępnym w postaci tabletek był telcagepant. Pomimo obiecujących danych klinicznych prace nad nim wstrzymano z uwagi na obawy dotyczące jego toksycznego wpływu na wątrobę. W tym roku opublikowano wyniki badania trzeciej fazy nowego antagonisty receptora CGRP – ubrogepantu. Jego skuteczność porównywalna jest z tryptanami, a profil działań niepożądanych porównywalny z placebo. Nie odnotowano poważnych objawów ubocznych u leczonych nim chorych. Antagoniści receptora CGRP nie obkurczają naczyń i mogą być stosowani u chorych ze schorzeniami układu sercowo-naczyniowego, u których przeciwwskazane jest stosowanie tryptanów. Wyniki badań skuteczności oraz bezpieczeństwa stosowania antagonistów CGRP są obiecujące i jest nadzieja, że w przyszłości poszerzą możliwości skutecznego doraźnego leczenia migreny.