Stan odżywienia i masa ciała pacjentów z chorobą Parkinsona zmieniają się wraz z postępem choroby. Metoda głębokiej stymulacji mózgu, najczęściej jądra niskowzgórzowego, jest dobrze ugruntowana w leczeniu objawów motorycznych zaawansowanej choroby Parkinsona. Wyzwaniem pozostaje ocena wpływu głębokiej stymulacji na objawy pozaruchowe. W nielicznych przeprowadzonych badaniach stwierdzano wzmożone ryzyko istotnego wzrostu masy ciała u chorych poddanych zabiegowi. Korzyści z głębokiej stymulacji mózgu mogą okazać się ograniczone ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego. Zmiana nawyków żywieniowych polega na zwiększeniu apetytu na słodkie potrawy czy wzroście liczby przekąsek między posiłkami, co jest zjawiskiem negatywnym. Pozabiegowe zmiany metabolizmu mogą być wynikiem wpływu stymulacji jądra niskowzgórzowego na aktywność podwzgórza – co wiąże się z anatomiczną bliskością wymienionych struktur, a także z faktem, że bilans energetyczny jest regulowany przez hormony osi podwzgórzowo-przysadkowej. Z powodu możliwych powikłań zabiegu powinno się zwrócić szczególną uwagę na nawyki żywieniowe chorych. Celowa wydaje się współpraca dietetyka z klinicystą w celu kontroli ewentualnego pooperacyjnego wzrostu masy ciała i zapobiegania chorobie metabolicznej. Interwencja żywieniowa i wypracowanie nowych nawyków żywieniowych – dostosowanych do wieku, nasilenia objawów choroby, sposobu leczenia czy aktywności fizycznej pacjenta – jest podstawą holistycznego podejścia w leczeniu choroby Parkinsona.

Pierwotne stwardnienie boczne, zwyrodnieniowa choroba neuronu ruchowego o nieznanej etiologii, jest chorobą rzadką. Występuje głównie sporadycznie, mutacje genetyczne wykrywano w nielicznych przypadkach. Objawy rozpoczynają się typowo w piątej lub szóstej dekadzie życia. Pierwotne stwardnienie boczne polega na powoli postępującej dysfunkcji górnego neuronu ruchowego. Objawy kliniczne najczęściej pojawiają się najpierw w obrębie kończyn dolnych, ale choroba może się zaczynać także od zajęcia opuszki bądź wielu regionów ciała. Występują spastyczność, hiperrefleksja i niedowład. Nie stwierdza się rozlanych drżeń pęczkowych, zaniku mięśni ani objawów czuciowych. Opracowano kryteria rozpoznania, oparte na obrazie klinicznym i wynikach dodatkowych badań diagnostycznych. Rozpoznanie ustala się po wykluczeniu innych chorób. Nie ma specyficznego markera choroby, brak również skutecznego leczenia. Niektórzy autorzy sugerują, że pierwotne stwardnienie boczne przekształca się w stwardnienie boczne zanikowe, gdy pojawią się kliniczne albo elektrofizjologiczne objawy uszkodzenia dolnego neuronu ruchowego. Różni autorzy nie są zgodni, czy jest to odrębna choroba neuronu ruchowego, czy też powoli postępujący wariant stwardnienia bocznego zanikowego. Najnowsza wersja kryteriów El Escorial uznaje pierwotne stwardnienie boczne za ograniczony fenotyp stwardnienia bocznego zanikowego.

Wodogłowie normotensyjne to rodzaj wodogłowia komunikującego. Charakteryzuje się występowaniem zespołu trzech objawów – triady Hakima, do której należą zaburzenia chodu, nietrzymanie moczu i zaburzenia poznawcze. Objawy mają charakter progresywny. Choroba dotyka głównie osoby po 60. roku życia. W artykule przedstawione zostały wyniki badań poświęconych funkcjonowaniu poznawczemu pacjentów z idiopatyczną (pierwotną) postacią wodogłowia. Zaburzenia poznawcze nie obejmują, jak uważano kiedyś, wyłącznie dysfunkcji wykonawczych. Obserwuje się bowiem trudności w zakresie szybkości psychomotorycznej, uwagi, pamięci i funkcji wzrokowo-przestrzennych. W diagnozie neuropsychologicznej idiopatyczne wodogłowie normotensyjne często powinno być różnicowane z innymi chorobami, także neurodegeneracyjnymi – głównie z chorobą Alzheimera. Metodą leczenia idiopatycznego wodogłowia normotensyjnego jest implantacja systemu zastawkowego, niemniej wyniki badań dotyczące poprawy poznawczej u pacjentów po zabiegu nie są jednoznaczne. Niektóre wskazują na znaczną globalną poprawę funkcjonowania poznawczego, inne natomiast – na zmianę w pojedynczych domenach. Porównywanie wyników utrudniają różnice w metodologii badań i czasie między zabiegiem a powtórnym pomiarem. Znajomość profilu zaburzeń poznawczych występujących w idiopatycznym wodogłowiu normotensyjnym jest istotna w kontekście diagnozy neuropsychologicznej, jak również kwalifikacji neurochirurgicznej do zabiegu implantacji systemu zastawkowego. Operacja może się wiązać zarówno z poprawą funkcjonowania, jak i z wieloma powikłaniami. Ocena neuropsychologiczna okazuje się więc pomocna w diagnostyce i przewidywaniu skutków zabiegu.

Mielopatia szyjna, znana w piśmiennictwie anglosaskim jako cervical spondylotic myelopathy (CSM) lub degenerative cervical myelopathy (DCM), to jedna z częstszych przyczyn niepełnosprawności osób w wieku podeszłym. Występuje znacznie częściej, niż jest rozpoznawana. Przyczyną ucisku na korzenie nerwowe i rdzeń w odcinku szyjnym kręgosłupa są zmiany zwyrodnieniowe prowadzące do krytycznego zwężenia kanału kręgowego. Najpierw pojawiają się zazwyczaj drętwienie rąk i rwa barkowa, a po pewnym czasie – zaburzenia chodu i czynności zwieraczy oraz impotencja. Badanie neurologiczne wykazuje niedowłady i zaniki mięśni rąk, w okresie późniejszym może dochodzić do niedowładów piramidowych kończyn dolnych z dysfunkcją neurogenną pęcherza moczowego. Wielu mężczyzn do pierwszej wizyty u lekarza skłaniają problemy z potencją. Podstawą rozpoznania są badanie neurologiczne, rezonans magnetyczny i badanie neurofizjologiczne. Istnieje szereg specyficznych skal klinimetrycznych i testów ułatwiających diagnostykę i ocenę wyników leczenia mielopatii szyjnej. Naturalny przebieg choroby, trudny do przewidzenia, najczęściej ma charakter wolno postępujący. Część pacjentów wymaga leczenia operacyjnego, jednak obserwowana początkowo poprawa z czasem zanika. W artykule przeglądowym przedstawiono aktualny stan wiedzy na temat diagnostyki, przebiegu i leczenia mielopatii szyjnej.

Lekami z wyboru w umiarkowanych lub ciężkich napadach migreny są tryptany. U jednej trzeciej chorych okazują się one nieskuteczne, a istotnym ograniczeniem w ich stosowaniu jest współwystępowanie migreny i chorób sercowo-naczyniowych. Należy więc poszukiwać nowych leków przeciwmigrenowych, które nie obkurczają naczyń. Celem niniejszego artykułu przeglądowego jest przedstawienie dostępnych danych na temat agonisty receptora 5HT_1F – lasmiditanu, którego skuteczność została potwierdzona w randomizowanych badaniach kontrolowanych: SAMURAI, SPARTAN i GLADIATOR. W grupie osób leczonych lasmiditanem odsetek chorych wolnych od migrenowego bólu głowy i objawów towarzyszących był wyższy niż w grupie placebo. Lek ma też ogólnie korzystny profil działań niepożądanych. Najczęściej raportowanymi objawami ubocznymi były zawroty głowy. Nie obserwowano toksycznego wpływu na wątrobę ani negatywnego wpływu na parametry hemodynamiczne i wyniki badań laboratoryjnych. Odsetek chorych, którzy przerywali leczenie z powodu objawów ubocznych, okazał się niski. Zgodnie z dostępnymi danymi lasmiditan jest bezpieczny, skuteczny i dobrze tolerowany w leczeniu napadów migreny. Nie obkurcza naczyń i może być stosowany u chorych ze schorzeniami układu sercowo- -naczyniowego, u których przeciwwskazane jest stosowanie tryptanów. Wyniki badań skuteczności i bezpieczeństwa stosowania lasmiditanu są obiecujące – istnieje nadzieja, że w przyszłości poszerzy on możliwości skutecznego doraźnego leczenia migreny. W październiku 2019 roku lasmiditan został zaaprobowany przez Agencję ds. Żywności i Leków w leczeniu napadów migreny u osób dorosłych. Obecnie nie jest dostępny w Polsce.

Liszaj śluzowaty twardzinowy (scleromyxedema) jest rzadką przewlekłą chorobą zaliczaną do grupy mucynoz. Rozpoznanie ustala się, gdy spełnione są cztery kryteria: występowanie grudkowej liszajowatej wysypki skórnej o typowej lokalizacji, cechy liszaja śluzowatego twardzinowego w biopsji skóry (w tym gromadzenie mucyny w skórze, proliferacja wrzecionowatych fibroblastów i wzmożona synteza kolagenu), obecność monoklonalnej gammapatii we krwi obwodowej oraz brak dysfunkcji tarczycy. U 60–90% pacjentów występują dodatkowo objawy pozaskórne, w tym powikłania neurologiczne choroby, które pojawiają się u 10–15% z nich. Etiologia scleromyxedema jest nieznana, a terapią, która obecnie daje najlepsze efekty, są dożylne wlewy immunoglobulin (IVIg). W pracy przedstawiony został przypadek 64-letniego pacjenta z liszajem śluzowatym twardzinowym rozpoznanym 14 lat wcześniej, leczonym wlewami IVIg, który został przyjęty z powodu przemijającej afazji, a następnie afazji z niedowładem prawostronnym, leczonego trombolitycznie (mimo braku w neuroobrazowaniu zmian typowych dla niedokrwienia) z dobrym efektem.

Nowotworowe zajęcie opon mózgowo-rdzeniowych jest rzadko występującym powikłaniem choroby nowotworowej o niekorzystnym rokowaniu. Największe ryzyko zajęcia opon mózgowo-rdzeniowych odnotowano w przypadku nowotworów układu krwiotwórczego, raka sutka, raka płuca, czerniaka i gruczolakoraków przewodu pokarmowego. Zróżnicowana manifestacja kliniczna nowotworowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wynika z równoczesnego i wielopoziomowego zajęcia układu nerwowego, co implikuje wdrożenie szerokiej diagnostyki różnicowej. Rozpoznanie ustala się, opierając się na korelacji obrazu klinicznego z wynikami badań dodatkowych, w szczególności badania analitycznego i cytologicznego płynu mózgowo-rdzeniowego oraz badania rezonansu magnetycznego z kontrastem. W niniejszej publikacji zaprezentowano przypadek 59-letniej pacjentki z nowotworowym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, które stanowiło pierwszą manifestację gruczolakoraka płuca.