Trójdzielno-autonomiczne bóle głowy stanowią grupę pierwotnych bólów głowy, w których jednostronny ból w okolicy zaopatrywanej przez nerw trójdzielny związany jest z tożstronnymi objawami autonomicznymi w obrębie czaszki. Ta kliniczno-patologiczna grupa obejmuje klasterowy ból głowy, hemikranię napadową, hemikranię ciągłą i krótkotrwałe napady jednostronnego bólu głowy przypominającego nerwoból z przekrwieniem spojówek i łzawieniem/objawami autonomicznymi w obrębie czaszki. Postaci te różnią się przede wszystkim czasem trwania i częstością występowania bólu, a także odpowiedzią na leczenie. Zaburzenia te nie są tak rzadkie, jak dawniej przyjmowano, a ich nasilenie może znacząco wpływać na jakość życia pacjentów. W diagnostyce różnicowej trójdzielno-autonomicznych bólów głowy należy wziąć pod uwagę wiele innych rodzajów pierwotnych bólów głowy, takich jak migrena, neuralgia trójdzielna i pierwotny kłujący ból głowy, jak również wtórne bóle głowy, zwłaszcza te spowodowane przez patologię przysadki mózgowej, tylnego dołu czaszki, oczodołów, zatok przynosowych i naczyń. Badania na tym polu, w szczególności z wykorzystaniem neuroobrazowania funkcjonalnego, zaowocowały znacznie lepszym zrozumieniem tych chorób. Obecnie uważa się, że zaburzenia modulacyjnych dróg nocyceptywnych w macierzy bólu ośrodkowego układu nerwowego wytwarzają permisywny stan dla wystąpienia napadu trójdzielno-autonomicznego bólu głowy, przy czym tylna część podwzgórza wydaje się służyć raczej jako terminator niż generator napadu. W leczeniu tej grupy schorzeń stosuje się środki farmakologiczne, jak również techniki chirurgiczne; z tych ostatnich neuromodulacja, szczególnie głęboka stymulacja mózgu w obrębie tylnej części podwzgórza, okazała się szczególnie skuteczna i obiecująca.

trójdzielno-autonomiczne bóle głowy, klasterowy ból głowy, hemikrania napadowa, hemikrania ciągła, SUNCT, SUNA